Mấy năm gần đây, trào lưu “Phượt” đã lan rộng và trở nên phổ biến trong giới trẻ Việt Nam nói riêng và giới trẻ thế giới nói chung. Phượt cuốn hút giới trẻ bởi đây là một hình thức du lịch khám phá mạo hiểm, nhiều cảm giác mạnh. Ngoài ra, người đi “phượt” còn có điều kiện tìm hiểu, trải nghiệm những vùng đất mới, những phong tục mới, những con người mới đầy thú vị trên chính mảnh đất quê hương mình cũng như các nước trên thế giới. Vì thế “Phượt” mang trong mình một ý nghĩa rất tích cực và mới mẻ. Nhưng bên cạnh đó, cũng còn rất nhiều người hiểu sai lệch về “phượt”; trào lưu “phượt” rầm rộ hiện nay có dấu hiệu của một sự khủng hoảng, rất đáng báo động của lớp trẻ. Cần phải có một cái nhìn tổng quát, chân thực, khách quan về trào lưu này của giới trẻ.
1. KHÁI NIỆM “PHƯỢT”
Khoảng vài ba năm về trước, dân hay đi ra khỏi khu mình đang sống bắt đầu gọi nhau là “phượt” và gần đây cư dân mạng và báo chí đã bắt đầu sử dụng từ này để ám chỉ một cộng đồng năng đi lại. Cũng có vài cuộc tranh luận trên các diễn đàn mạng: Phượt là gì? Nguồn gốc từ đâu ra? Tiêu chí xác định mức độ phượt?… Nhưng các cuộc tranh luận ấy đều chỉ mang tính chất tương đối và chưa đem lại câu trả lời xác đáng. Để hiểu thế nào là “phượt”, chúng ta phải nhắc lại các khái niệm đi lại, nghỉ dưỡng trong hoạt động du lịch.
Đi tham quan là đi xem tận mắt để học hỏi. Địa điểm và thời gian luôn được xác định trước: như là tham quan lăng Bác, thành Cổ Loa từ sáng đến chiều, hay đi chùa Hương 2 ngày; thậm chí đối với một số người là được đi tham quan học tập mô hình XYZ ở nước ngoài một vài tháng…, đặc trưng tiêu biểu nhất của hình thức này là có tổ chức, chi phí thấp, xem tận mắt, sờ tận tay với mục đích để biết, để học hỏi.
Cận cảnh vẻ đẹp man dại của Đảo Chim Ó – Ảnh: Alex Nguyễn
Đi du lịch là rời khỏi nơi thường trú của mình, đi đến vùng đất khác để thưởng ngoạn phong cảnh thiên nhiên, cảm nhận những giá trị văn hóa ở nơi xa lạ. Trước kia khi đời sống còn khó khăn, chưa ai nghĩ đến việc đi du lịch vì nó cùng nghĩa với sự tốn kém và xa xỉ. Nhưng khi trình độ phát triển kinh tế xã hội đạt những tầm cao mới, đời sống người dân được nâng cao, đây là một nhu cầu tất yếu của con người sau những tháng ngày làm việc căng thẳng. Khái niệm du lịch rộng hơn khái niệm tham quan. Đi du lịch có thể đi theo nhóm, có thể đi một mình nhưng khác cơ bản với tham quan là chủ động thời gian, không gian và chi phí; mục đích chỉ để thỏa mãn nhu cầu cá nhân.
Đi nghỉ dưỡng là đến một chỗ sang trọng tiện nghi hơn bình thường để thăm thú và nghỉ ngơi tĩnh dưỡng. Đi nghỉ dưỡng là bậc cao nhất của du lịch và chỉ phụ thuộc vào khả năng tài chính và nhu cầu bản thân. Nếu như đi du lịch nước ngoài vẫn phải tuân theo những lịch trình nhất định của công ty lữ hành tổ chức, thì đi nghỉ dưỡng có thể ngủ vùi 10 ngày không ra khỏi giường trong một khu resort sang trọng mà không bị ai làm phiền. Vài năm trở lại đây, một số tầng lớp trên của xã hội đã rời xa khái niệm “đi du lịch” và dịch gần về khái niệm “đi nghỉ”.
Mỗi loại hình thường phù hợp với một đối tượng khách nhất định. Tham quan thường được tổ chức cho các em học sinh tiểu học, phổ thông; du lịch theo tour dành cho đại đa số dân cư trong xã hội có mức thu nhập trung bình; nghỉ dưỡng với chi phí khá cao chỉ phù hợp với tầng lớp trên của xã hội. Nhưng giới trẻ hiện nay thường đánh giá nhau thông qua một loại hình “nghỉ dưỡng khổ sai” mà họ gọi là “Phượt”. “Phượt” trong tiếng Anh được gọi là backpacking; và những “phượt gia” được gọi là backpacker-chỉ những người năng đi lại, dịch chuyển. “Phượt” không phải là từ lóng trong du lịch. Phượt vượt ra khỏi tầm kiểm soát của du lịch. Khi người ta đã chán mọi thứ tròn trịa cũ kỹ, chán sự tiện nghi chăn ấm nệm êm, chán cuộc sống buồn tẻ lặp đi lặp lại, chán cái ngột ngạt của cuộc sống đô thị thì chuyển sang “phượt”. Phượt là những chuyến đi hành xác đến nơi “thâm sơn cùng cốc”, không định hướng và đôi khi không xác định thời gian; mục đích lớn nhất mà “phượt” đem lại là giải thoát tinh thần bằng cách hành hạ thể xác trong những chuyến đi xa.
Xét về bản chất thì “đi phượt” là một dạng của đi du lịch, nhưng không có nghĩa “phượt” chỉ đơn thuần là du lịch. Nếu “đi phượt” bạn sẽ tự chọn cho mình phương tiện và lộ trình riêng, bằng thời gian không hạn chế, lúc đó bạn có cơ hội khám phá những địa điểm mới lạ, thậm chí còn chưa có trên bản đồ du lịch, đến những nơi mà chưa có tour du lịch nào có thể đặt chân tới. “Phượt” cũng có thể hiểu như một kiểu du lịch “Tây ba lô” nhưng đôi khi không theo một lịch trình cụ thể, không theo một không gian và thời gian nào hết. Phượt có nghĩa là “thích là đi”
2. XU HƯỚNG “PHƯỢT” CỦA GIỚI TRẺ HIỆN NAY
Những người thích “phượt” có thể là bất kỳ ai, song đa phần đều là những người trẻ tuổi, có lối sống hiện đại và thích chia sẻ. Họ là những người thích phiêu lưu mạo hiểm bằng xe máy (đôi khi là ô tô) hay bất cứ phương tiện gì tới những vùng núi non hiểm trở, những địa danh kỳ thú mà chưa có nhiều người đặt chân tới, còn giữ được những nét nguyên sơ của thiên nhiên. Đơn giản trong hành trang, giản dị trong phong cách, năng động trong phiêu du là những người vẫn tự gọi mình là dân phượt hay phượt gia. Họ không đặt ra mục tiêu gì cao cả trong mỗi chuyến đi, cũng chẳng cần một quy chuẩn nào hết. Họ chỉ muốn thực hiện một cuộc chơi về miền đất lạ; cùng với bạn bè đi đến những vùng xa xôi khắp đất nước, họ đi để làm mới bản thân, đi để thử thách chính mình. Với họ, hạnh phúc là cả một quá trình chứ không phải là điểm đến. Chính những gì họ nhận được xuyên suốt cuộc hành trình ấy mới là điều quan trọng nhất.
Những khúc cua tay áo vắt vẻo lưng chừng núi – Ảnh: Sưu tầm
Ở Việt Nam hiện nay có nhiều nhóm phượt. Trong các nhóm phượt ấy có lẫn lộn những người “đi phượt” đích thực và những người đi du lịch đơn thuần-nhưng tưởng mình là “phượt gia”. Cũng có rất nhiều những “phượt gia” chỉ thích đi đơn lẻ và thỉnh thoảng nhập tạm thời với một nhóm nào đó. Ai cũng có thể tham gia nếu có đam mê. Dù không có quy định cụ thể, nhưng tham gia phượt phải có ý thức bảo vệ mình, bảo vệ môi trường và có sức khỏe. Sức khỏe là yếu tố quan trọng nhất để có thể trải qua những hành trình dài đôi khi vô cùng vất vả. Xu hướng “phượt” của giới trẻ hiện nay có thể chia ra hai khuynh hướng.
PHƯỢT TRONG NƯỚC
Đất nước Việt Nam chúng ta “rừng vàng biển bạc”, non sông kỳ thú, từ Nam ra Bắc, từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng lên miền núi hay miền xuôi đến miền ngược…đâu cũng là địa điểm dừng chân lý tưởng cho dân phượt khám phá. Là người con đất Việt, các phượt gia cũng luôn tự hào về cảnh đẹp của quê hương, trào lưu phượt trong nước hiện nay rất phổ biến và được yêu thích cuồng nhiệt. Địa điểm phượt cũng rất đa dạng, nhưng nổi tiếng là vùng Tây Bắc với Hà Giang, Bắc Hà (Lào Cai), Lai Châu…hay Mai Châu (Hòa Bình) Tây Nguyên, Cần Thơ, Kiên Giang…
Đảo ngọc Phú Quốc với những bãi biển trải dài xinh đẹp – nguồn: Internet
Dân phượt trong nước chủ yếu chọn phương tiện là xe máy; có người, có nhóm chọn ô tô rồi luân chuyển giữa ô tô và xe máy ở những nơi có người quen. Những chuyến khám phá bằng xe máy thường hấp dẫn giới trẻ hơn vì sự tiện lợi và những ưu việt của nó: bạn có thể chạm vào từng cành cây ngọn cỏ ven đường, cảm nhận được sự chuyển mình của cảnh vật, ngắm nhìn trời mây, hít thở hương thơm của cây cỏ, khí trời; hòa mình vào thiên nhiên và cảm nhận bằng mọi giác quan. Khi nhìn thấy một phong cảnh đẹp, dân phượt hoàn toàn có thể tự do dừng lại ngắm nhìn, chụp ảnh, nghỉ ngơi, thậm chí, tìm thấy một địa điểm thích hợp, còn có thể dừng lại đun nước, uống caffe dọc đường. Đi xe máy cũng tạo cảm giác gần gũi hơn với người dân địa phương trên những mảnh đất mình đi qua. Dân “phượt” trước mỗi chuyến đi đều tuyển các cặp “xế-ôm”: thường xế là nam (người cầm lái) và ôm là nữ ngồi cùng xe. Cá biệt cũng có những chị em phụ nữ có cá tính mạnh sẵn sàng cầm lái trong các chuyến đi dài hàng ngàn kilômét. Những “bóng hồng” trên đường phượt cũng rất giản dị, hồn nhiên và yêu đời; sự chu đáo với bàn tay con gái đảm nhiệm việc nấu nướng cũng mang lại hương vị gia đình trong mỗi chuyến đi xa.
Bình minh ở Y Tý – Ảnh: Jackie Duong
Để đảm bảo an toàn cho mỗi chuyến đi ở những vùng đồi núi hiểm trở hẻo lánh, mỗi nhóm phượt cũng phải tổ chức đội hình rất chặt chẽ để tránh không thất lạc và hỗ trợ được nhau. Thường đội hình chia thành 3 nhóm: Tiền đội là những người dày dạn kinh nghiệm, đi trước tiền trạm, quyết định hành trình và lo sắp xếp chỗ ăn, nghỉ cho cả nhóm. Trung đội là đội hay la cà, lang thang thích chụp ảnh, gồm những người chưa có kinh nghiệm. Nhóm này có thể rẽ ngang rẽ dọc thoải mái, miễn là không vượt trước tiền đội và tụt sau hậu đội. Hậu đội luôn phải đi sau cùng, giữ hết đồ sửa xe và khóa đuôi đoàn.
PHƯỢT NƯỚC NGOÀI
Đối với những “phượt gia” đích thực thì những cung đường trong nước giờ đã không còn làm họ thỏa mãn. Họ bắt đầu mở rộng tấm bản đồ thế giới và tích vào đó nhiều điểm đến thú vị trên hành trình khám phá của mình. Đầu tiên là những nước trong khu vực Đông Nam Á như Lào, Campuchia, Myanmar, Indonexia, Malayxia… Xa hơn nữa là Trung Quốc, Ấn Độ, Mông Cổ… Thế giới bắt đầu nhỏ bé hơn với những người Việt trẻ. Điều hấp dẫn của những chuyến “phượt” là bạn không thể biết trước điều gì bạn sẽ gặp trên đường, những điều bạn biết qua sách vở, truyền hình chỉ là một phần rất nhỏ so với thực tế.
Tiêu chí đầu tiên khi đi “phượt” nước ngoài là săn vé máy bay rẻ, săn nhà trọ giá rẻ, dịch vụ giá rẻ…vì hầu hết dân phượt muốn phượt thường xuyên phải biết tiết kiệm bằng cách tận dụng các dịch vụ giá rẻ. Thậm chí có những dân phượt là nam còn cắm trại ngủ ngoài đường mà không sử dụng dịch vụ nhà nghỉ.
Du lịch vòng quanh thế giới đang là xu hướng của các bạn trẻ bản lĩnh và khao khát được mở rộng tầm nhìn. Với sự năng động của mình, nhiều bạn đã thực hiện được niềm đam mê bằng cách nắm bắt cơ hội từ cuộc sống hoặc tự tạo cơ hội cho chính mình.
3. Ý NGHĨA CỦA “PHƯỢT” VỚI NHỮNG NGƯỜI VIỆT TRẺ
“Phượt” trước hết mang trong mình tư tưởng mới mẻ, tiến bộ và tác động tích cực. Chính những ý nghĩa, giá trị đích thực của “phượt” với cộng đồng đã mang lại cho nó sức hút đặc biệt thu hút đông đảo giới trẻ tham gia. “Phượt” có thể đem đến cho người tham gia rất nhiều điều thú vị bổ ích mà trước hết là sự hưởng thụ cá nhân, là cảm nhận, khám phá cho bản thân về cảnh đẹp đất nước, về văn hóa, con người xung quanh ta. Phượt giúp ta khám phá chính bản thân mình; làm cho mình kiên cường rắn rỏi hơn, có tính tự lập, có tinh thần tập thể. Không gì có thể đánh thức những khả năng tiềm ẩn của chính bạn tốt hơn một chuyến du lịch mạo hiểm. Khi đó bạn phải tự chịu trách nhiệm về chính sự sinh tồn của mình, bạn sẽ đột ngột trở nên dũng cảm hơn, thông minh, gan góc, linh hoạt hơn chính bạn hàng ngày khi giam mình trong bốn bức tường thành phố, đôi khi một chuyến đi sẽ dậy cho bạn thật nhiều kỹ năng sống để vượt lên bản thân mình. “Phượt” cũng được coi là lối thoát cho stress. Nếu lấy con số những người trẻ tìm đến cái chết hàng năm để giải thoát bế tắc mà kể tội sức ép của cuộc sống hiện đại thì dường như sự tồn tại đang ngày càng khó khăn hơn. Sự loanh quanh chật hẹp “tới hay lui cũng chừng ấy mặt người” khiến giới công chức, giới trung niên và đặc biệt là lớp thanh niên mười tám đôi mươi chán chường. Họ có nhu cầu tìm đến những miền đất mới, thậm chí chưa
