Lisbon, cũng như bao thành phố ven biển khác vùng Địa Trung Hải như Barcelona, Athens hay Santorini luôn là nơi thiên đường miền nam ấm áp để dân tình xứ Tây-Bắc Âu đi tránh rét. Đặc biệt vào dịp từ tháng 12 đến tháng 3 hàng năm khi mà thời tiết Paris ẩm ương không có nắng. Lisbon có núi, có biển, những toà nhà màu hồng pastel, cafe và nhạc Fado quyến rũ để cuốn hút bạn ngay từ cái nhìn đầu tiên đặt chân đến thành phố này.
Bài viết về du lịch bụi Lisbon này sẽ giúp các bạn tìm hiểu về việc làm thế nào để đến và đi lại ở Lisbon, những điểm tham quan, du lịch nổi tiếng và những món ăn đặc trưng nhất của thủ đô xứ Bồ này.
Lisbon có gì hay?
Ngoài thời tiết đẹp trời phú ban cho, Lisbon còn có những bãi biển đẹp chỉ cách một vài chuyến tàu ngắn. Mà giao thông ở đây cũng rất thuận tiện lại còn rẻ nữa, hệ thống tram thuộc hàng siêu độc đáo. Đồ ăn thì đa dạng và cực ngon, bạn có thể dễ dàng tìm cho mình những bữa ăn chỉ với giá dưới 10E.
Tuy vậy Lisbon rất hay gặp những người chèo kéo bán chất kích thích (drug), tất nhiên bạn có thể không cần để ý cũng không sao. Nhiều quán ăn thường đóng cửa lúc 2-3h chiều và đến tận 8h tối mới mở cửa lại.
Thời điểm nào để du lịch Lisbon
Nhìn chung Lisbon có thời tiết đẹp quanh năm (thế mới ghen tị chứ!), mùa đông không quá lạnh và mùa hè không quá nóng. Vào lúc mà Paris, London còn căng ra chống chịu với cái lạnh thì bạn vẫn có thể rảo bước trên những con đường ven biển hay thả mình trên những bãi biển đẹp như mơ khi mùa hè đến.
Mùa đẹp nhất để đến Lisbon là từ tháng 3 đến đầu tháng 6 hoặc từ tháng 9-10, trời mát không quá nóng cũng như đông khách du lịch như tháng 7,8. Mùa đông ở Lisbon rất ít khi quá lạnh như những vùng khác ở châu Âu, nhưng bạn cũng nên chú ý một chút vì mùa đông thường hay mưa nhiều.
Đến và rời Lisbon
Nếu bạn bay đến Lisbon thì gần như chắc chắn bạn sẽ đến sân bay quốc tế Lisbon Portela Airport, cách trung tâm thành phố tầm 9km. Có một số phương tiện để bạn đi từ sân bay vào thành phố:
- Bus: Bus là lựa chọn tốt cho rất nhiều điểm trong thành phố, giá rẻ. Bus trung chuyển có tên Aero Bus nằm ngay bên ngoài sảnh đến của sân bay, bạn có thể mua vé và chờ xe bus tới với giá tầm 3.15€/người.
- Lisbon Metro: Metro cũng là một phương án tốt để vào thành phố, giá chỉ 1.40 €/lượt hoặc có thể sử dụng Daily pass sử dụng được cho cả metro, bus, trams với giá 6€. Tuyến metro sân bay kết nối với line đỏ về ga Saldanha, bạn có thể đổi line để đi tiếp vào trung tâm thành phố. Lưu ý một chút là đi metro hay phải xếp hàng mua vé khá lâu vì ít máy bán vé tự động.
- Taxi: đắt hơn một chút với giá tầm từ 10-20€ tuỳ vào tình hình giao thông. Một tip để đi taxi rẻ hơn là bạn nên bắt taxi ở cửa Departures, cũng đỡ phải xếp hàng hơn.
Nếu bạn đến và rời Lisbon bằng tàu đi các thành phố hay các vùng lân cận, đặc biệt là các tàu đường dài, khi đi vào bến thì bạn nhìn bảng điện tử là một chuyện nhưng phải ra các đường ray để kiểm tra lại. Nhiều khi thông tin trên bảng điện tử và thông tin thực tế ở đường ra không khớp nhau, bạn cứ hỏi mọi người ở đó cho chắc ăn chứ dễ mỏi cổ chờ tàu nhưng tàu lại tới ở ray khác đấy.
Cách để đi lại giữa Lisbon và các thành phố lớn khác của Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha như Porto, Madrid, Barcelona bạn có thể đặt vé tàu trên Renfe.com. Hoặc tiện nhất là bạn vào web đặt vé tàu của Trainline, chọn ga đến và ga đi sẽ hiện ra các chặng tốt nhất và giá tốt nhất. Đặt trên Renfe thực ra khá rối rắm và phức tạp, hay bị lỗi.
Kinh nghiệm đi lại trong thành phố
Đến Lisbon thì chỉ đi bộ thôi, có lẽ vậy vì thành phố được thiết kế dành cho việc đi bộ là chủ yếu mà. Nhưng các phương tiện công cộng ở thành phố này cũng rất dễ dàng, thuận tiện, mà lại cool nữa! Chính vì vậy bạn có 2 lựa chọn chính:
Đi lại bằng phương tiện công cộng
Hệ thống giao thông công cộng của Lisbon có tên là Carris, bao gồm bus, trams, lift, funiculars (một dạng tram lên dốc) và metro hoạt động tách biệt. Dễ dàng và tiết kiệm nhất là bạn mua một cái thẻ Via Viagem, thẻ này lại sử dụng cho nhiều dịch vụ và các loại thẻ khác, thay vì bạn phải mua lẻ vé đơn, vé ngày và các loại phương tiện giao thông công cộng của cả Carris và Metro.
Với thẻ Via Viagem (mua giá 0.5€ thời hạn sử dụng 1 năm) bạn có thể load vào thẻ các loại dịch vụ sau:
- Vé lẻ dùng cho Carris và metro: nếu dùng thẻ mất 1.40 €/lượt
- Vé ngày: giá 6€ và tính theo đủ 24 tiếng.
- Zapping: sử dụng cho cả các phương tiện của Carris và Metro, ferry, train, có thể nạp thêm và nạp càng nhiều càng được khuyến mại nhiều. Nếu dùng Zapping cho Metro thì giá chỉ 1.25€/lượt thôi.
Lưu ý là một lúc bạn chỉ có thể load vào thẻ Via Viagem một trong các dịch vụ trên, nếu muốn sử dụng nhiều loại dịch vụ bạn bắt buộc phải sử dụng hết dịch vụ trước mới được load thêm. Ngoài ra các máy bán tự động ở metro cũng không chấp nhận thẻ ngân hàng nước ngoài. Theo kinh nghiệm thì nếu bạn đi nhiều lần trong ngày nên load vé ngày vào trong Via Viagem, còn nếu đi ít cứ dùng Zapping thôi. Nhược điểm của Via Viagem là dạng giấy cứng chứ không phải thẻ nhựa nên bạn chú ý sử dụng cẩn thận, để nhàu nát sẽ không dùng được nữa.
Ngoài ra bạn có thể cân nhắc thêm thẻ LisboaCard cho phép bạn sử dụng không giới hạn tất cả các loại phương tiện công cộng trong thành phố và rất nhiều điểm tham quan, bảo tàng. Giá LisboaCard loại 24/48/72 giờ lần lượt là (€18.50/€31.50/€39).
Đi lại bằng taxi/Uber
Thú thực là ở Lisbon tôi đi lại bằng phương tiện công cộng không nhiều, mà chủ yếu dùng Uber. Uber ở Lisbon rất tiện lợi, nhiều xe và giá cũng rất ok nữa. Do địa hình ở trong thành phố có rất nhiều con dốc, nếu đi bộ sẽ khá vất vả, đi Tram thì chậm mà không phải chỗ nào cũng có. Thế nên Uber là một trong những giải pháp tối ưu nhất, xe có ở khắp mọi ngõ ngách, và chỗ nào cũng đi được.
Giá Uber với các chặng ngắn trong thành phố chỉ tầm 3-6Euro, rất hợp lý nếu bạn đi theo nhóm từ 2-4 người. Một mẹo nữa là bạn có thể gọi Uber đi lại giữa sân bay và trung tâm thành phố. Tôi gọi Uber từ sân bay vào trung tâm hết tầm 12E (lúc đêm muộn), và từ trung tâm thành phố ra sân bay chỉ 8E (ban ngày).
Khách sạn/hostel ở Lisbon
Là thành phố của du lịch nên Lisbon có rất nhiều địa điểm với đủ loại chỗ ở cho bạn chọn, từ loại bình dân tiết kiệm cho dân du lịch bụi đến các khách sạn 5 sao sang trọng. Một số khu mà bạn nên cân nhắc thuê phòng khi đến Lisbon:
- Khu Barrio Alto: dành cho những ai thích cuộc sống về đêm với khá nhiều quán bar, nhà hàng quán ăn, cafe. Những ngõ ngách ở khu này cũng rất style.
- Khu Santo Antonio: khu này rộng rãi hơn với đại lộ Avenida da Liberdade cùng nhiều con đường dành cho shopping, các nhãn hàng lớn. Ở đây bạn sẽ tìm được nhiều khách sạn sang trọng và thiết kế độc, lạ như Heritage Avenida Liberdade.
- Khu Baixa-Chiado: trung tâm của thành phố vây quanh bởi rất nhiều địa điểm tham quan chính, những nhà hàng và quảng trường lớn. Nhìn chung ở khu này là tiện nhất.
- Khu Alfama: khu cổ nhất của Lisbon, phù hợp cho những ai thích khám phá và hoài cổ, nhất là gần với Lisbon Cathedral
Ở Lisbon cũng có rất nhiều căn hộ của người dân còn trống cho thuê, bạn có thể dễ dàng tìm thấy chúng trên Airbnb, nếu bạn muốn ở khách sạn cho thoải mái thì cứ lên Booking.com tìm thôi.
Khách sạn tôi ở khi đến Lisbon là Bairro Alto Suites nằm ngay khu trung tâm thành phố. Đây thực ra là một toà nhà cổ nằm trong một cái ngõ nhỏ, nhưng rất đẹp và sạch sẽ. Phòng không quá rộng nhưng nội thất đẹp, trang nhã, có cửa sổ và ban công. Xung quanh có rất nhiều bar nhộn nhịp và nhà hàng ngon.
Ẩm thực – Món ngon ở Lisbon
Với vị trí địa lý tuyệt vời với bờ biển dài, cùng với lịch sử lâu đời về thám hiểm đại dương, Lisbon cũng như Bồ Đào Nha cực kỳ nổi tiếng về hải sản, đặc biệt là hải sản tươi sống. Họ rất nổi tiếng với Bacalhau – cá biển được đánh bắt từ Bắc Đại Tây Dương và ướp muối. Ngoài ra với khí hậu Địa Trung Hải thì Bồ Đào Nha còn rất phát triển các loại rau quả, olive và rượu vang hảo hạng.
Một số quán ngon được đánh giá cao:
Time Out Market Lisboa: Tất nhiên đến thành phố nào mà muốn tìm hiểu ẩm thực thì cứ ra chợ địa phương là nhanh và chuẩn nhất. Khu chợ này nhìn rộng và ngăn nắp sạch sẽ lắm, ở đây có cả các nhà hàng, quán ăn hay cafe tập trung, chia ô nhìn rất gọn gàng thích mắt, không hổ danh là trung tâm ẩm thực của Lisbon.
Địa chỉ: Av. 24 de Julho 49, 1200-109 Lisboa, mở từ 10 giờ sáng.
Cafe Martinho Da Arcada: Quán này nói trước là rất đông và vì thế cũng đắt nữa, nhưng nó có một lịch sử lâu đời (mở từ năm 1782 mà), nổi tiếng với món Pastéis de bacalhau (codfish fritters). Món này ở nhà hàng thì thường làm món khai vị, nhưng ở quán cafe ăn món này nhâm nhi cafe rất ngon.
Địa chỉ: Praça do Comércio 3, 1100-148 Lisboa, đóng cửa vào Chủ nhật.
Cervejaria Ramiro: Một trong những quán nổi tiếng nhất ở Lisbon về hải sản, người dân địa phương ăn ở đây cũng rất nhiều. Hải sản ở đây cực đa dạng và siêu ngon, giá cũng vừa phải (cafe gọi ở đây còn có 1EUR thôi mà). Trước khi gọi nhớ mục sở thị về tôm cua nhé vì có khi bạn còn không hình dung ra được độ lớn của chúng, gọi ra có khi ăn không hết ý. Cua thì gạch nhiều thơ ngon béo ngậy luôn.
Địa chỉ: Avenida Almirante Reis, 1H, Mouraria, Lisboa, đóng cửa vào thứ 2.
Taberna do Bairro Alto: Đây là quán ngay sát khách sạn tôi nghỉ nên đi lại tiện, ăn xong về ngủ cũng sướng. Quán này chuyên hải sản, nhìn chung là ok. Món soup hải sản gọi ra tưởng ít mà hai người ăn mãi mới hết, tôm cá đủ cả, có bánh mỳ ăn kèm với soup cũng khá ổn!
Taberna da Rua das Flores: quán này phục vụ đồ ăn truyền thống của Bồ Đào Nha rất được, vào buổi tối họ thường biến đổi một chút nhìn có vẻ hợp thời hơn. Quán nhìn khá nhỏ nhắn và đơn giản.
Địa chỉ: Rua das Flores 103, 1200-194 Lisboa, đóng cửa Chủ Nhật.
Tapas Wine 139 Restaurant: Nằm trong khu phố cổ, quán này tôi ăn khá ổn. Lúc đó tầm chiều ăn nhẹ nên tôi gọi một phần hải sản với mực ống, thịt bò và trứng cùng nước sốt. Họ có cho thêm khoai tây chiên và bánh mỳ ăn kèm. Hương vị dễ ăn, nước sốt thịt bò hơi ngậy có thể nhiều người không quen lắm.
Địa chỉ: R. do Diário de Notícias 139, 1200-143 Lisboa, Portugal
Restaurante A Merendinha do Arco: Cũng phục vụ đồ truyền thống của Bồ Đào Nha nằm ngay gần quảng trường Rossio Square. Các món ở đây bạn có thể lựa chọn như Bacalhau, Clams Bulhao Pato (ngao thường dùng ở Lisbon như một bữa ăn nhẹ), và thịt hầm Bồ Đào Nha.
Địa chỉ: R. dos Sapateiros 230, 1100-581, Lisboa, đóng cửa Chủ Nhật
Những điểm tham quan ở Lisbon
Lisbon là thành phố với đầy đủ biển và núi, chia làm nhiều khu vực khác nhau. Bạn có thể làm lịch trình với 1-2 ngày thăm thú các điểm trong trung tâm với các khu Alfama hay Bairro Alto, Baixa. Hai ngày còn lại thì 1 ngày dành hẳn một ngày đi ra khu ngoại thành thăm tu viện Jerónimos, pháo đài Belem Tower,.. và 1 ngày đi day-trip từ Lisbon đến Sintra hay Cascais. Ngoài ra bạn có thể mua một chiếc Lisbon Pass để đi lại miễn phí các phương tiện công cộng 1-3 ngày cũng như miễn phí vào các điểm tham quan.
Bản đồ các điểm tham quan ở Lisbon:
Khu vực trung tâm Lisbon
Lâu đài Castelo de São Jorge
Lâu đài được xây dựng bởi người Moor từ thế kỷ thứ 11 đến nay dường như vẫn giữ được vẻ nguyên vẹn, giống như một thành trì vững chắc trên đỉnh những quả đồi ở Lisbon. Từ đây có thể ngắm toàn cảnh thành phố, đi dạo quanh con đường men theo những bờ tường của lâu đài, cảm nhận sự yên tĩnh và những giá trị văn hoá cổ xưa của thành phố. Giá vé vào cửa: 8.5€.
Nhà thờ Lisbon Cathedral
Nhà thờ này nhìn khá giống với nhà thờ Đức Bà Paris, được biết đến như là nhà thờ La Mã cổ nhất ở Lisbon và là nơi làm việc của tổng giáo phận Lisbon. Điểm nổi bật của nhà thờ là các mái vòm được thiết kế theo phong cách gothic, bên ngoài thì nhìn như một pháo đài. Vào cửa free.
Thang máy Elevador de Santa Justa
Thang máy độc đáo này được xây dựng từ thế kỷ thứ 19 có nhiệm vụ kết nối khu vực đỉnh đồi Bairro Alto với trung tâm thành phố Baixa. Santa Justa còn là biểu tượng đại diện cho tầng lớp tiến bộ của Bồ Đào Nha. Phí lên thang máy là 5€ khứ hồi với quãng đường tầm 45m đến đỉnh, chiêm ngưỡng cảnh quan thành phố. Sau đó đi theo cầu thang xoắn ốc lên tầng thượng để nhìn toàn cảnh sông Tagus. Do thang máy cũng thuộc hệ thống giao thông công cộng Lisbon nên bạn có thể lên đây free bằng cách sử dụng vé ngày hoặc thẻ Via Viagem.
Ascensor da Glória
Lisbon là một thành phố lâu đời với nhiều đồi, núi, vì vậy từ rất lâu rồi thành phố đã cho xây dựng những đường ray xe điện đưa người dân lên đồi cực kỳ tiện lợi. Những chiếc xe điện/trams/funiculars này là đặc trưng của Lisbon, không những thế chúng còn cực kỳ style và nổi bật không thể lẫn ở bất cứ đâu. Ascensor da Glória làm một trong những tuyến xe điện chính đưa du khách lên thăm Miradouro de São Pedro de Alcântara. Từ đây bạn có thể ngắm toàn cảnh thành phố.
Giá vé: 3.6EUR/người khứ hồi.
Bảo tàng Museu Calouste Gulbenkian
Bảo tàng nghệ thuật Calouste Gulbenkian trưng bày rất nhiều các tác phẩm điêu khắc, đồ trang sức và hội hoạ, rất đáng để tham quan với những người yêu thích nghệ thuật. Bảo tàng mở cửa lúc 10 am – 6 pm tất cả các ngày trong tuần trừ thứ 3 đóng cửa. Giá vé 10EUR/người nhưng mở cửa miễn phí vào Chủ nhật.
Nhà thờ Igreja de São Roque
Nhà thờ này tuy nhìn bề ngoài không quá bề thế và nổi bật, nhưng nó là một trong những nhà thờ dòng quan trọng và lâu đời nhất ở Lisbon. Bước vào trong Nhà nguyện Capela de São João Baptista bạn sẽ bị choáng ngợp bởi những nét chạm trổ tinh tế bằng đá cẩm thạch, đây được coi là một trong những nhà nguyện giàu có nhất thế giới. Ngoài ra đến đây bạn còn có cơ hội thăm một bảo tàng với rất nhiều di tích lịch sử và các bộ sưu tập về tôn giáo, tín ngưỡng.
Vé vào cửa nhà thờ free, nhưng nếu bạn muốn thăm bảo tàng phải mua vé với giá 2.5Eur/người.
Khu Alfama
Đây là khu phố khá yên tĩnh với nhiều quán cafe vintage, những ngõ ngách nhỏ để chúng ta có thể tản bộ và khám phá. Có một số điểm sẽ tập trung các nhà hàng dành cho khách du lịch, nhưng càng đi vào sâu, bạn sẽ càng cảm nhận được cuộc sống của chính người dân Lisbon. Những căn nhà của dân bản địa trong những ngõ rất nhỏ, thi thoảng lại thấy những ông bạn già đứng trên ban công phì phèo điếu thuốc, nói liên hồi về một điều gì đó. Nhiều lúc tôi cảm thấy những người này họ không chào đón khách du lịch cứ đi đi lại lại vào ngõ nhà họ lắm.
Khu thuỷ cung Oceanário de Lisboa
Dành cho ai đi theo dạng gia đình có trẻ nhỏ vì đây là một trong những khu thuỷ cung lớn nhất châu Âu. Nơi này nằm khá xa trung tâm và ngay tại bờ biển Lisbon. Giá vé vào cửa: 17€.
Những địa điểm ngắm thành phố từ trên cao
Ngoài những địa điểm đã nói ở trên như thang máy Elevador de Santa Justa, Ascensor da Glória, bạn có thể tham khảo một số địa điểm sau nếu muốn ngắm Lisbon từ trên cao với view cực đẹp:
- Miradouro da Senhora do Monte: Ngắm hoàng hôn Lisbon.
- Miradouro Sao Pedro de Alcantara: View cực đẹp với công viên và những tán cây được ánh nắng chiếu xiên
- Miradouro da Graca – dành cho những bạn nào thuê phòng ở khu này và ở một khách sạn có ban công đẹp.
Tham gia một tour đi bộ miễn phí
Đây là cách cực kỳ tốt để bạn có thể khám phá và tìm hiểu sâu hơn về Lisbon, với việc dành ngày đầu tiên đến đây đi tour. Sau khi được Hướng dẫn viên dẫn đi những điểm tham quan chính, hiểu một chút về văn hoá, thói quen và các thông tin về con người, truyền thống của thành phố thì những hôm tham quan tiếp theo của bạn sẽ trở nên hiệu quả hơn. Thường những tour này ngôn ngữ bằng tiếng Anh.
Một số tour đi bộ bạn có thể tham khảo:
- Lisbon Chill-Out Free Tour
- Pancho Free Tours
- New Europe Free Tours: Lisbon
- Discover Walks: Lisbon
Khu vực biển ven thành phố
Tu viện Jerónimos
Tu viện Jeronimos được Unesco công nhận là di sản văn hoá thế giới này thực sự là một nơi tuyệt vời và bạn nhất định phải đến đây. Tu viện được xây dựng để kỷ niệm chuyến thám hiểm đến Ấn Độ thành công của Vasco da Gama, có lẽ vậy mà phong cách kiến trúc Gothic mang hơi hướng hiện đại thời Phục hưng này có một chút gì đó giống giốgn với đền Taj Mahal ở Ấn Độ chăng. Thăm tu viện nhớ ghé thăm cả mộ của Vasco da Gama nằm ngay lối vào nhé.
Có hai phần chính của Jerominos với một phần là các tu viện (phải mua vé 10EUR nhưng rất đáng giá, thời gian tham quan cũng khá lâu) và phần còn lại là nhà thờ chính. Phần nhà thờ này thì miễn phí vào cửa. Tu viện đóng cửa vào thứ 2 hàng tuần.
Padrão dos Descobrimentos – “Tượng đài thám hiểm” hình con tàu tiến ra khơi, đứng đầu là hoàng tử Henry, phía sau là các nhân vật lịch sử:
Pháo đài Belém Tower
Một trong những địa điểm “must-see” ở Lisbon, pháo đài Belem Tower xây dựng từ thế kỷ 15 này từng là nơi để canh giữ cho lối vào của cảng Lisbon, nhưng giờ đã được công nhận là Di sản văn hoá UNESCO và là biểu tượng của du lịch Lisbon. Belem Tower nằm ở cửa sông Tagus cách trung tâm thành phố tầm 6km. Vì độ nổi tiếng của nó nên khách du lịch đến đây xếp hàng vào tham quan khá đông, vé vào cửa €6. Mua vé và leo lên tầm 200 bậc thang bạn sẽ lên đỉnh và view ra con sông Tagus rất đẹp.
Xem thêm: Trải nghiệm Jungfrau – Nóc nhà châu Âu, niềm tự hào của người Thuỵ Sĩ
Day-trip – tour tham quan các vùng lân cận từ Lisbon
Lisbon không chỉ có những cảnh đẹp trong thành phố, các vùng lân cận của thành phố này cũng rất đáng để khám phá và đi lại dễ dàng bằng tàu địa phương.
Một số day-trip cho bạn tham khảo:
- Sintra: nép trong núi cách Lisbon 40′ đi tàu, đây là điểm có lẽ phổ biến nhất cho du khách với những di tích lịch sử, Cung điện quốc gia, lâu đài được xây dựng từ thế kỷ thứ 12 bởi Moors,..
- Cascais: một làng chài nhỏ truyền thống cách Lisbon 30′ đi tàu, nơi đây còn biết đến với những bãi biển tuyệt đẹp, phơi nắng trên cát trắng mịn, tận hưởng hương vị biển cả, thật tuyệt phải không!
- Obidos: khu này xa hơn với 1 giờ tàu từ Lisbon, trước đây thuộc sở hữu của Hoàng hậu Bồ Đào Nha và giờ nó trở thành một trong những ngôi làng đẹp nhất xứ Bồ.
Lisbon là một trong những thành phố tôi yêu thích nhất ở châu Âu. Nơi đây nắng ấm quanh năm, có bãi biển tuyệt đẹp và những con phố cổ đẹp như mơ. Đừng bỏ lỡ Lisbon khi đến Bồ Đào Nha nhé mọi người^^.
Lưu ý: Toàn bộ ảnh trong bài đều do admin của TRAVELPX chụp, vui lòng để lại backlink khi reup lại bài viết.
